Hoe voorkom je grensoverschrijdend gedrag? 15 dingen die je als collega, leidinggevende of HR professional kan doen
Dit artikel geeft je informatie over wat je kunt doen om grensoverschrijdend gedrag binnen de werksituatie te voorkomen: 5 tips voor iedereen, en 10 extra tips specifiek voor leidinggevenden en HR professionals.
Ik begin met een stukje uit een gesprek over dit onderwerp, waaruit blijkt dat grensoverschrijdend gedrag een ingewikkeld (en gevoelig) thema is. De passage sluit meteen al af met een cruciale tip.
“Wat is grensoverschrijdend gedrag? Wie bepaalt dat?”
“Dat is gedrag waarmee je over iemands grenzen heen gaat.”
“Grenzen zijn toch niet voor iedereen hetzelfde?”
“Klopt. Iedereen mag eigen grenzen stellen.”
“Wat is dan de norm?”
“Er is niet zoiets als ‘de’ norm. Misschien zijn jouw grenzen wel strikter dan de mijne, of juist andersom.”
“Hoe kun je er dan met elkaar mee uit de voeten?”
“Door elkaars grenzen te respecteren.”
“Moet je dan bij voorbaat ieders persoonlijke grenzen kennen?”
“Nee, maar je hoeft ze ook niet op te zoeken.”
Er is niet zoiets als ‘de’ norm. Misschien zijn jouw grenzen wel strikter dan de mijne, of juist andersom.
“Is de wet niet de norm?”
“De wet bepaalt hoe je dingen kunt regelen, waar je elkaar op kunt aanspreken, en ook wat strafbaar is. Maar geen wet zegt dat al het andere ‘dus’ oké is.”
“Dus hebben we niet de wet, maar elkaar nodig?”
“We hebben elkaar én de wet nodig. Ook al lopen wetten meestal achter en worstelen ze met normstelling.”
“Moet de wet dan het woord ‘grensoverschrijdend’ mijden, en alleen gedragingen en rechtsgevolgen benoemen?”
“Het woord ‘grensoverschrijdend’ weglaten maakt niet dat een gedraging meer of minder grensoverschrijdend is.”
“Dat wordt een vicieuze cirkel. Want ‘grensoverschrijdend’ is volgens jou de norm, terwijl dat per persoon anders kan liggen.”
“Die cirkel moet je juist doorbreken. Je moet er met elkaar over praten, dat kan al een heleboel voorkomen.”
Wat je hierboven leest is een parafrase van een stukje uit een informeel gesprek dat ik met goedvinden van de betrokkenen als luisteraar bijwoonde. Een gesprek dat overigens best ingewikkeld werd.
Ben je HR-manager, leidinggevende, of werk je als collega’s met elkaar samen in een team? Welke vragen zou je zelf stellen? Welke antwoorden zou jij geven?
Grensoverschrijdend gedrag veroorzaakt een boel ellende. Verdriet, mentale schade, schaamte, spanning/conflicten, verlies van vertrouwen. Klachtzaken, reputatieschade, ziekmelding, vertrek van mensen. En misschien ook nog aansprakelijkheid wanneer de psychosociale arbeidsbelasting in het geding is.
Vóór alles geldt: Grensoverschrijdend gedrag moet er gewoon niet zijn. Hoe zorg je daarvoor?
Grensoverschrijdend gedrag: Hoe kun je het voorkomen?
Neem nog even dat korte maar cruciale slotzinnetje uit het stukje gesprek hierboven: Je moet er met elkaar over praten, dat kan al een heleboel voorkomen.
Grensoverschrijdend gedrag moet er gewoon niet zijn. Maar hoe zorg ik daarvoor?
De meeste ruimte en de beste kansen liggen inderdaad bij preventie. Met dat als uitgangspunt lees je hieronder 5 dingen die je als collega’s kunt doen, en 10 dingen die je specifiek als leidinggevende of HR Professional kunt doen om grensoverschrijdend gedrag bij jou op het werk te voorkomen.
Grensoverschrijdend gedrag voorkomen: 5 Tips voor iedereen op de werkvloer
- Verken elkaars gedachten over grensoverschrijdend gedrag. Daarbij zullen zich vanzelf al grenzen aftekenen. Praat erover met elkaar, zodat je beter van elkaar weet wat bij de ander leeft. Bespreek bijvoorbeeld:
- een actuele vraag of een stelling
- een punt uit het stukje gesprek aan het begin van dit artikel
- een voorbeeld uit de media
- visies en opvattingen binnen jullie team
- hoe jullie concrete wensen en behoeften liggen
- wat jullie daarmee willen doen
- Maak er geen veld vol waarschuwingstekens en verbodsborden van, maar richt je op de ‘default’, op de ruimte, op positieve formuleringen: hoe willen we hier graag met elkaar omgaan?
- Blijf erover met elkaar over in gesprek. Gedachten en opvattingen van mensen en omstandigheden kunnen veranderen.
- Doe ook aan zelfreflectie. Hoe is je eigen gedrag? Hoe reageer je op elkaars gedrag? Neem dit weer mee in het gesprek met je collega’s.
- Wil je iets vastleggen, dan kun je bijvoorbeeld gezamenlijk een aantal omgangsregels opstellen. Primair als ijkpunt voor hoe jullie respectvol met elkaar willen omgaan (de ‘default’, de ruimte). Verder kan het een toetssteen zijn voor wanneer jullie ergens tegenaan lopen (norm, criterium).
Maak er geen veld vol waarschuwingstekens en verbodsborden van. Richt je op hoe je graag met elkaar wilt omgaan.
Grensoverschrijdend gedrag voorkomen: 10 extra tips voor managers en HR professionals
- Stel concreet en duidelijk beleid inzake grensoverschrijdend gedrag vast.
- Zorg dat mensen adequaat ergens terecht kunnen voor het geval er iets misgaat; bijvoorbeeld een vertrouwenspersoon, een ombudsman, een klachtencommissie. Wees daarbij ook helder over discretie en privacy.
- Leg het vast in een protocol. Zorg dat de mensen dat protocol kennen en dat het protocol daadwerkelijk voor hen leeft.
- Versterk bewustwording van medewerkers op het gebied van grensoverschrijdend gedrag, bijvoorbeeld door voorlichting, en door het stimuleren en faciliteren van begeleide gespreksrondes over het thema sociale veiligheid.
- Help mensen om actief alert te zijn door vergroting van hun kennis over ontstaan, aanwakkeren en de-escaleren van grensoverschrijdend gedrag. Bijvoorbeeld door workshops, training of (team)coaching aan te bieden.
- Faciliteer of begeleid het gezamenlijk opstellen van omgangs- of gedragsregels als daar behoefte aan is. Neem deze eventueel meteen mee in het beleid inzake grensoverschrijdend gedrag.
- Bied managers en leidinggevenden training aan waardoor ze in en vanuit hun positie goed en ook consistent met het onderwerp kunnen omgaan.
- Houd het begrijpelijk en toegankelijk voor alle belanghebbenden, en zorg dat er geen drempels voor hen zijn.
- Geef snel en zorgvuldig opvolging aan signalen en meldingen inzake grensoverschrijdend gedrag.
- Zorg voor duidelijke afbakening van verantwoordelijkheden en goede onderlinge afstemming van inzet door HR, leidinggevende(n), vertrouwenspersoon en evt. ombudsman en/of klachtencommissie op het brede thema van sociale veiligheid.
Onderzoek wat er bij de mensen leeft
De praktijk laat zien dat de kans op grensoverschrijdend gedrag groter is naarmate machtsverschillen binnen een team of organisatie groter zijn, en er sprake is van een hiërarchische cultuur. Belangrijk dus om hier bewust mee om te gaan.
Een krachtig middel is, een onafhankelijk onderzoek naar de cultuurbeleving op de werkvloer te laten uitvoeren.
Daarmee zet je vraagtekens om in informatie. Via een belevingsonderzoek creëer je op een veilige manier een helder beeld van spanningen die onder de oppervlakte zitten, en worden probleempunten zichtbaar die anders misschien onbesproken blijven (bijvoorbeeld omdat mensen binnen de hiërarchische lijnen niet durven te praten).
Een krachtig middel is, onderzoek naar de beleving op de werkvloer te laten uitvoeren.
Zo’n onderzoek laat ook zien dat je mensen en hun belevingen serieus neemt en aandacht besteedt aan hun gedachten, wensen en behoeften, en dat je als organisatie bereid bent om je open en kwetsbaar te stellen.
De uitkomsten bieden je concrete handvatten om met elkaar in te zetten op uitdagingen en kansen.
Tegelijk werkt onderzoek op het thema grensoverschrijdend gedrag preventief, doordat signalen over sluimerende problematiek tijdig worden opgevangen.
Wat kan Darwin on the Job voor je betekenen?
Misschien ben jij of zijn jullie op dit moment bezig met het thema grensoverschrijdend gedrag. Ik hoop dat dit artikel daarbij nuttige tips of handvatten biedt. Als je hier professionele begeleiding bij wilt of behoefte hebt aan onafhankelijk belevingsonderzoek of training over sociale veiligheid, neem dan contact op.
