Hoe spreek je iemand effectief aan op een discriminerende uitlating?
In Nederland wordt steeds opener gesproken over discriminatie en racisme. Het voorheen verhulde racisme komt zo steeds meer in de openbaarheid.
Denk bijvoorbeeld aan het institutionele racisme bij de Belastingdienst, de Koninklijke Marchaussee en de discriminatie in de transitiezorg. Zelfs minister-president Rutte erkende in 2020 dat Nederland een probleem heeft met racisme.
In de media staan voor- en tegenstanders vaak lijnrecht tegenover elkaar, waardoor het lijkt alsof enkel de uitersten het debat beheersen. In het dagelijks leven zijn er echter legio mogelijkheden voor de meer gematigde middengroepen om zich duidelijk uit te spreken om zo een dialoog op gang te brengen.
Het lastige aan racisme is dat wanneer je er zelf geen last van hebt, het niet wil zeggen dat het er niet is.
Welke dingen kun jij doen om discriminatie en racisme bespreekbaar te maken? 5 tips.
- Verdiep je in het onderwerp en baseer je mening op feiten.
Vooroordelen zijn vaak negatief en meestal onwaar. Ze kunnen vaak gemakkelijk weerlegd worden met feiten. Met behulp van onderzoeksgegevens kan veelal een meer genuanceerd beeld worden geschetst. Kennis kan ook leiden tot meer begrip en kan de meeste vooroordelen wegnemen. Kijk bijvoorbeeld eens op sites als theblackarchives.nl of annefrankstichting.nl. Of volg professor Ibram X. Kendi op social media. - Neem mensen die zich gediscrimineerd voelen serieus, luister naar hun verhalen en vraag eens door.
Niets is pijnlijker dan onbegrip te krijgen, juist wanneer om begrip wordt gevraagd. - Meld discriminatie.
Of je het zelf meemaakt of er getuige van bent, het antidiscriminatiebureau in jouw gemeente kan je helpen. Alle opties vind je op discriminatie.nl. - Wees meer dan alleen niet racistisch, spreek proactief over racisme in je omgeving.
Racisme en discriminatie verdwijnen niet vanzelf. Neem jezelf voor dat je een ander er altijd op aan zult spreken. De norm ‘discriminatie mag en kan niet’ moet gehandhaafd blijven. Zelfs wanneer er weinig tijd is, kun je met een korte opmerking laten merken dat je van bepaalde grappen of opmerkingen niet gediend bent. - Veroordeel het gedrag, niet de persoon.
Het maken van racistische opmerkingen maakt iemand niet meteen tot een racist of rechts-extremist. Spreek de ander aan op concreet gedrag. Veroordeel de opmerking of de grap, maar druk de persoon niet meteen een stempel op de persoon.
Hoe spreek je iemand effectief aan? 2 manieren.
Iemand aanspreken op een discriminerende opmerking of grap is lastig. Hier volgen twee manieren waarop je dit zou kunnen doen.
Confronteren
Confronteren is een manier van reageren die helderheid schept. Bij confronteren reageer je direct op de opmerking. Het woord confronteren roept misschien associaties op met ‘keihard zeggen waar het op staat’ maar dat is niet wat hier wordt bedoeld. Confronteren doe je door feedback te geven op het gedrag van de ander. Dit gebeurt in vier stappen:
- Feitelijke waarneming: ik hoor je zeggen….
- Eigen ervaring: ik ervaar dat…
- Check: kun je je dat voorstellen?
- Grens stellen: ik wil graag dat…
De eerste twee stappen zijn het belangrijkst. Vaak is het al voldoende om het gedrag of taalgebruik concreet te benoemen en hier de eigen ervaring tegenover te stellen. Meestal reageert de ander hierop en corrigeert zichzelf.
Doorvragen
Je kunt vragen naar eigen ervaringen van degene die de discriminerende opmerking of grap maakte. Met het doorvragen naar achtergronden leg je het probleem bij degene die de opmerking maakt: hij of zij wordt gevraagd om uitleg te geven. Wees geïnteresseerd in het antwoord, misschien breng je een dialoog op gang.
Racistische en discriminerende opmerkingen komen niet uit de lucht vallen. Soms zijn er achterliggende problemen (angst om geen baan te kunnen vinden, problemen met huisvesting) die racistische uitingen kunnen verklaren (maar niet rechtvaardigen!). Toon begrip voor het probleem, bagatelliseer niet, maar veroordeel nog steeds de racistische uiting.
Als het over racisme gaat wordt iedereen onbewust in meer of mindere mate ongemakkelijk. Aangesproken worden op een (bedoeld of onbedoeld) racistische uitlating ontlokt een gevoel van schaamte. Schaamte is een lastige emotie voor mensen om te voelen en mee om te gaan.
Heb jij andere suggesties? Ik hoor ze graag! Daar kan ik ook weer van leren.
